Trở lại trang chánh của Website Thiên Lư Bửu Ṭa

 

Thuật xử thế người xưa

Ngô Nguyên Phi

Không Ai Hiểu Con Bằng Cha

     Triệu Xa có người con trai tên là Triệu Quát, ngay từ bé đă đọc và bàn luận rất nhiều. Triệu quát vẽ trời vạch đất giảng giải lung tung, coi thiên hạ không ra ǵ, dẫu bố là Triệu Xa cũng không bắt bẻ được, nhưng Triệu Xa vẫn không cho là phải. Triệu mẫu thấy con được như vậy rất mừng, bà nói:

      - Quả là ... tướng môn xuất tướng!

      Triệu Xa không vui, nói:

      - Quát không thể làm tướng được. Nước Triệu không dùng nó là đại phúc cho xă tắc.

      Triệu mẫu nói:

      - Quát đọc hết binh thư, bàn rất thấu đáo về binh sự. Thiên hạ không ai bằng nó, sao bảo là làm tướng không được?

      Triệu Xa nói:

      - Chính v́ Quát tự cho thiên hạ không ai bằng ḿnh, tôi mới nói rằng nó làm tướng không được. Việc binh cầm bằng cái chết trong tay, lo lắng, sợ hăi, cẩn thận từng bước, học hỏi từng người mà vẫn c̣n nhiều sai sót. Thế mà Quát lại cho là dễ dàng. Nếu nó được giữ binh quyền th́ nó sẽ tự ư mà làm, do đó những kế hay không lọt vào tay nó, chắc chắn chuốc lấy sự thảm bại.

      Triệu mẫu đem lời nói với Quát. Quát nói:

      - Cha nay đă già nên nhát.

      Hai năm sau Triệu Xa bệnh nặng, trước lúc lâm chung kêu Quát đến dặn.

      - Binh hung chiến nguy, người xưa lấy đó làm răn.Cha mày mấy năm làm tướng giờ mới kịp mừng tránh được cái nhục thua trận. Mày không có tài làm tướng chớ nên dây vào cái nghiệp đó mà làm hại nước, hư nhà, thiệt dân.

      Triệu Xa lại dặn vợ:

      - Sau này nếu vua phong cho nó làm tướng, bà nên kể lại những lời của tôi và từ chối. Mất quân nhục nước là cái tội rất lớn.

      Vua Triệu, sau khi Triệu Xa mất, vẫn Triệu Quát làm Mă Phục Quân, nối chức cha!

      Lời bàn:

     Thường một xă hội tiến bộ th́ thế hệ sau phải hơn thế hệ trước. Tuy nhiên trên cương vị nghề nghiệp chưa chắc con đă hơn cha hay em đă hơn anh.

      Trong đạo làm tướng, ngoài tài năng thiên phú, người ấy c̣n phải mài luyện trên chiến trường để lấy kinh nghiệm xương máu, để biết địa h́nh địa thế, không thể ngồi trong tháp ngà mà nói chuyện chiến tranh.

      Qua cung cách của Triệu Quát, ta biết Quát không thể làm tướng được. Tác phong làm tướng phải trầm hùng, lạnh lùng, ít nói mà hiểu việc sâu sắc. C̣n nói nhiều chứng tỏ Quát không có chiều sâu, chỉ có thiển cận, nông nổi. Một lẽ dễ hiểu, nói nhiều là để lộ cái sơ hở của ḿnh cho địch biết. Làm tướng mà đa ngôn, lạm ngôn là điều tối kỵ trong binh gia.

      Ta biết, trước đây Tôn Thúc Ngao làm lệnh doăn nước Sở, trước khi lâm chung gọi con là Tôn An lại dặn: "Con ơi! Tài con thô thiển, con không thể chen vào đám quan trường được. Nếu đại vương có phong ấp cho con th́ con nên từ chối. Nếu từ chối không được, con xin đất Tam Khâu. Đất ở đó cằn cỗi không ai tranh giành". Tôn Thúc Ngao mất, vua Sở phong chức cho Tôn An, An từ chối, vâng lời cha lui về làm dân.

      Xem thế đủ biết Triệu Quát không bằng Tôn An.

Khi Triệu Quát Được Phong Tướng

     Bấy giờ Triệu Huệ Vương đă qua đời, Hiếu Thành Vương lên kế vị. Tần sai Đại Tướng Vương Hạt đem quân tiến đánh 17 quận ở Thượng Đăng (của nước Hàn), tướng Phùng Đ́nh liệu sức không giữ được bèn dâng đất ấy cho Triệu. Người đến tiếp nhận đất Thượng Đăng B́nh Nguyên Quân Triệu Thắng. Phùng Đ́nh nói với Triệu Thắng:

      - Công tử về Triệu cử danh tướng và đem đại quân đến đây mới giữ được đất này.

      Thế nhưng khi tiếp quản xong, B́nh Nguyên Quân về Triệu ngày đêm tiệc tùng để vui mừng "chiến lợi lớn", 17 quận ở Thượng Đăng không đánh mà được. Trong lúc đó tướng Tần vây đánh đến hai tháng, Phùng Đ́nh không giữ nổi đành phải bỏ thành mà chạy, vua Triệu liền cử tướng Liêm Pha đến th́ Tần đă lấy xong Thượng Đăng và đang tiến quân đến Trường B́nh.

      Liêm Pha phân quân chống cự với Tần hơn nửa năm bất phân thắng bại. Vua Triệu c̣n nhỏ không hiểu biết việc binh nhung lợi hại thế nào cứ xúi Liêm Pha xuất quân mà không được phép thủ. Lúc đó Tần dùng kế phản gián nhờ các gian thần của Triệu phao tin: "Tần chỉ sợ Mă Phục Quân Triệu Quát. Nếu Mă Phục Quân cầm binh th́ Tần sẽ rút binh về".

      Vua Triệu hỏi Triệu Quát:

      - Khanh có thể đánh Tần được không?

      Triệu Quát nói:

      - Nếu Tần dùng Vơ An Quân Bạch Khởi th́ thần có thể tốn ít công phu trù mưu quyết kế, chứ Tần dùng Vương Hạt th́ thần coi chúng không ra ǵ.

      Vua Triệu nghe Triệu Quát nói cứng như thế rất đẹp ḷng, bèn phong Triệu Quát làm tướng chuẩn bị ra trận thay cho Liêm Pha.

      Lạn Tương Như đang nằm bệnh nghe vậy liền vào triều can:

      - Đại vương dùng Triệu Quát làm tướng chỉ v́ nghe tiếng suông của ông ấy mà thôi, giống như gảy đàn không dây. Triệu Quát chỉ đọc sách chứ không có tài ứng biến.

      Nhà vua không nghe.

      Triệu Quát thẳng ra giáo trường duyệt 20 vạn quân sĩ. Duyệt binh xong, Triệu Quát liền chở mấy xe vàng lụa đem về nhà chào mẹ. Triệu mẫu nói:

      - Lúc lâm chung, phụ thân con dạy những ǵ, nay con quên rồi sao?

      Triệu Quát nói:

      - Con cũng muốn từ chối, ngặt nỗi không có ai giỏi bằng Quát này!

      Triệu mẫu dâng thư cho vua, đại ư: "Xin đức vua chớ dùng Triệu Quát. Quát chỉ biết đọc sách chứ không biết lẽ biến thông, không thể làm tướng được".

      Nhà vua đ̣i Triệu mẫu vào triều. Bà nói:

      - Già này từng thờ cha nó, được biết mỗi khi đức vua ban thưởng vật ǵ đều phân phát hết cho tướng sĩ, cùng chịu khó khổ với quân sĩ. Đến khi thụ phong làm tướng th́ ông không để ư ǵ đến việc nhà nữa. C̣n Quát làm tướng th́ ngồi ngoảnh mặt về phía đông tiếp khách, không chịu nghe ư kiến ai. Vàng lụa của vua ban đều đem về nhà cất. Hằng ngày xem cái ǵ có lợi th́ mua bán. Trước lúc lâm chung bố nó có dặn: "Nếu Quát làm tướng th́ hại cho nước Triệu". Xin đức vua hăy chọn tướng khác.

      Nhà vua vẫn không nghe.

      Triệu Quát dẫn binh đến Trường B́nh thay cho Liêm Pha. Bên kia Tần cũng cho Bạch Khởi thay cho Vương Hạt. Trận đầu Bạch Khởi xuất ba ngàn quân, Triệu Quát xuất quân một vạn quân nên thắng được trận đó. Quát tự đắc khoa tay múa chân vạch trời, vẽ đất thuyết giảng om ṣm, báo tiệp về triều! ...

      Qua trận thứ nh́, Quát đem quân đuổi theo quân Tần, bị Bạch Khởi tung quân ra vây chặt quân triệu trong 46 ngày. Kết quả Triệu Quát bị giết tại trận. Quân Triệu đầu hàng. Đêm đó Bạch Khởi chôn sống 45 vạn quân Triệu. Ḍng sông xanh Cốc Dương từ đó biến thành màu đỏ thẩm!

      Lời bàn:

     Ta miễn bàn Tướng Quốc Triệu Thắng bỏ mất Thượng Đăng, Triệu Thắng chỉ là ông hoàng để làm kiểng mà thôi.

      Triệu Quát không nghe lời cha dặn, mẹ dạy, với tính cách tự cao tự đại, Quát đă chôn 45 vạn quân Triệu trong một đêm. Vua Triệu tin dùng Triệu Quát mà không chịu tin Liêm Pha và Lạn Tương Như, Triệu mẫu cũng v́ xă tắc mà vào triều can, thế mà B́nh Nguyên Quân Triệu Thắng đang làm Tướng Quốc không có một lời can gián. Nước Triệu bại trận này khiến cho binh lực của sáu nước phương Đông (Sở, Hàn, Ngụy, Triệu, Yên, Tề) phải xuống dốc, nước Tần có cơ hội thôn tính sáu nước. Đây là một bài học lớn cho các bậc trị quốc ngàn đời. Kẻ có tài năng (nhất là tài năng về quân sự) th́ họ có thái độ điềm tĩnh, nói rất ít, nghe rất nhiều. Mỗi lời nói của họ vững như núi. Chỉ có bọn đồ điếu mồm mép bất tài vô dụng mới khoa đại mà thôi. Từ đó ta có thể suy ra những việc khác...

Thiên-Lư Bửu-Ṭa, 12695 Sycamore Ave, San Martin, CA 95046 - USA. Tel: (408) 683-0674

Website: www.thienlybuutoa.org     Email    Sơ đồ hướng dẫn tới TLBT

Thông bạch in Kinh