|
Thuật xử thế người xưa |
|
Ngô Nguyên Phi |
|
Biển cá lớn |
Tĩnh Quách
Quân Điền Anh muốn xây lại thành Tiết cho thật uy nghi hùng tráng, đám thực
khách của ông khuyên can, nhưng Điền Anh vẫn không nghe, c̣n hạ lệnh:
- Ai can, ta sẽ chém!
Có một ông khách đến nói:
- Cho tôi gặp Tĩnh Quách Quân, tôi sẽ nói ba tiếng thôi, nếu dư tiếng nào
th́ buộc tôi đi!
Tĩnh Quách Quân gọi vào. Khách nói:
- Biển cá lớn!
Rồi quay lưng chạy, Tĩnh Quách Quân gọi theo:
- Mời khách ở lại! Mời khách ở lại! ...
Khách vừa chạy vừa nói:
- Kẻ hèn này không dám đ ùa
với cái chết!
Điền Anh nói:
- Không sao! Xin hăy nói tiếp!
Khách nói:
- Ngài không nghe nói loài cá lớn sao?
Lưới không bủa được nó. Câu không kéo được nó. Nhưng nếu nó mắc cạn th́
loài kiến tư tẹo kia cũng xâu xé nó được. Nước Tề với ngài giống như biển với cá
lớn vậy. Ngài c̣n nước Tề th́ ấp Tiết này có kể chi? Nhưng nếu nước Tề mất th́
dù thành Tiết này có xây đụng trời cũng vô ích.
Tĩnh Quách Quân Điền Anh tỉnh ngộ đáp:
- Phải!
Rồi bỏ ư định xây dựng thành Tiết.
Lời bàn:
Đây là
đoạn
văn nói về nghệ thuật thuyết phục. Ba tiếng "Biển cá lớn" chưa đủ ư nghĩa muốn
nói, nhưng ông khách phải nói vậy để gây sự ṭ ṃ của người nghe. Đó là
điều
tiên quyết. Kế đến ông khách quay lưng chạy càng làm tăng thêm sự chú ư, đó là
điều
thứ nh́ để "hấp dẫn" người nghe. Kết quả Điền Anh phải bỏ ư định xây thành Tiết.
Trên phương diện lịch sử, ta biết, ấp Tiết là
đất
phong của vua Tề cho Tướng Quốc Điền Anh. Ta có thể h́nh dung đó là một quốc gia
trong một quốc gia. Xây thành kiên cố để chống giặc cũng không đến nỗi phung
phí; nhưng chỉ làm riêng cho một ấp Tiết thôi, th́ đó là "v́ nhà" chứ không phải
"v́ nước". Xây riêng cho ấp phong của ḿnh mà hao tốn của người dân, thâm lạm
công quỹ, không mang tính toàn diện và quốc pḥng th́ bất lợi đủ điều: Triều
đ́nh sẽ nghi kỵ ông, dân chúng sẽ khổ cực v́ ông ... Lời ông khách thuyết Điền
Anh nhằm vào chỗ này.
Sau khi Điền Anh mất, Điền Văn là con lên nối nghiệp được vua Tề phong là
Mạnh Thường Quân, ấp Tiết vẫn là ấp phong như cũ.
|
