|
Thuật xử thế người xưa |
|
Ngô Nguyên Phi |
|
Khổng Tử Và Cuộc Ḥa Hội Lỗ Tề
|
Tề
Cảnh Công gởi thư mời Định Công nước Lỗ hội họp ở Giáp Cốc để bàn việc giảng
ḥa. Lỗ Định Công chọn Khổng Tử làm tướng để đi hội họp. Khổng Tử nói:
- Đă có văn th́ phải có vơ, không thể thiếu một được. Xin chúa công sai
quan Tư Mă đem quân đi theo.
Lê Di là
 đại
phu nước Tề mưu kế xảo quyệt (thay chức cho Lư Khâu Cứ) bàn với Tề Cảnh Công:
- Mai khai hội chúa công nên cho tấu nhạc Đông Di. Lại cho 300 quân Đông
Di giả làm nhạc công, nhân đó mà bắt vua quan nước Lỗ. C̣n thần đem quân đánh
đuổi quân Lỗ đóng bên ngoài lễ đài.
Tề Cảnh Công nghe theo. Việc này vua Tề không cho Án Anh biết.
Ngày ḥa hội, hai vua Tề, Lỗ gặp nhau trên đài.
Tướng lễ của hai nước là Án Anh và Khổng Tử cũng gặp nhau. Hai bên chào hỏi nhau
theo nghi lễ.
Tề Cảnh Công truyền đội nhạc Đông Di lên đài.
Cả 300 tên cầm vũ mao kiếm kích lên đài
miệng hét lư lô. Lỗ Định Công cả sợ. Liền đó, Khổng Tử tiến tới trước mặt Cảnh
Công nói:
- Hai nước hội nhau để tỏ ḷng giao hảo, nên dùng lễ nhạc Trung Hoa mới
phải, sao nhà vua lại dùng thứ nhạc mọi rợ?
Án Anh không biết đó là kế của Lê Di, nên cũng nói:
- Lời Khổng Khâu nói đúng, xin chúa công bỏ nhạc ấy đi!
Tề Cảnh Công cả thẹn truyền đội nhạc rợ lui xuống. Lê Di ở dưới cả giận,
kêu đội nhạc nước Tề dặn lại:
- Hễ khi hai vua và các quan dùng tiệc, các ngươi đồng thanh hát bài "Tệ
Cẩu" và cho ḥa nhạc.
Lê Di truyền đội nhạc lên đài,
phường nhạc nhảy múa và hát những điệu dâm loạn. Khổng Tử nh́n Tề Cảnh Công nói:
- Những đứa thất phu dám cợt nhă vua chư hầu. Xin nhà vua sai Tư Mă nước
Tề đem phép nước ra trị chúng.
Tề Cảnh Công làm thinh, cho qua. Bọn con hát càng làm già tới. Khổng Tử
nh́n xuống đài
vẫy quan Tư Mă nước Lỗ bắt hai đứa nhạc trưởng đem xuống chém đầu. Đám nhạc sợ
hăi bỏ chạy.
Khổng Tử nói:
- Hai nước đă giao hảo với nhau như anh em, th́ Tư Mă của nước Lỗ cũng như
Tư Mă của nước Tề.
Nói rồi vua quan nước Lỗ ra về. Án Anh nói với Tề Cảnh Công:
- Cuộc ḥa hội này nước Tề đă thất lễ với Lỗ. Vậy th́ hăy dùng thành tâm
mà tạ lỗi, bằng cách đem ruộng Vấn Dương trả lại cho Lỗ.
Tề Cảnh Công nghe theo.
Lời bàn:
Đoạn này có
mấy phần chính:
- Khổng Tử nói: "Đă có văn th́ phải có vơ". Ư ông muốn nói, văn và vơ phải
song hành. Người đời xưa nói: "Tất tiên năng
chiến, hậu năng ḥa". Ư nghĩa thực tiễn của nó là trước nhất
ḿnh phải đủ khả năng chiến đấu, lúc đó bàn đến chuyện ḥa, đối phương mới nghe.
Nếu lực lượng đôi bên không cân sức, th́ hiệp ước ḥa b́nh sẽ là hiệp ước bất
b́nh đẳng.
- Nhạc trong vấn đề ngoại giao là nhạc trong nghi lễ. Điều ấy người Trung
Hoa đă có trước đó hai ngàn năm. Và hôm nay mọi quốc gia trên thế giới cũng đều
như vậy. Phần nhạc trong nghi lễ được xem là công pháp quốc tế. Tên Lê Di hiểm
độc nhưng lại ngu dốt, vậy mà Tề Cảnh Công lại đi nghe theo lời hắn, chỉ làm tṛ
cười cho vua quan nước Lỗ và người dân hai nước mà thôi.
- "Tệ Cẩu" là một bài dân ca rất phổ biến trong nước Tề và nước Lỗ cũng
nhiều người biết. Nguyên nhân của nó là, nàng Tề Văn Khương (công nữ nước Tề)
trước đây loạn dâm với anh ruột là Chư Nhi, sau gả nàng cho công tử nước Lỗ nàng
vẫn c̣n thông dâm với anh ruột, xúi anh ruột giết chồng ḿnh, rồi cả hai cùng
truy hoan ở nơi biên giới hai nước. Dân Tề thấy giận và thẹn bèn đặt ra bài "Tệ
Cẩu" (Tệ như chó), thế mà Lê Di không biết nhục, Tề Cảnh Công không biết hổ thẹn
c̣n bêu cái xấu của ḿnh ra. Ngu dốt mà lên làm vua, ít nhất phải được vài ông
quan giỏi và chân chính mới che đỡ nổi.
|
